Ngành công nghiệp thép toàn cầu đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng.

Sản lượng dư thừa và cạnh tranh khốc liệt: Tình trạng sản xuất vượt xa nhu cầu tiêu thụ là vấn đề cốt lõi, được ước tính lên tới 721 triệu tấn vào năm 2027. Điều này dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt về giá, đặc biệt là từ Trung Quốc, quốc gia có sản lượng khổng lồ.
Vị thế chiến lược: Thép được coi là một vật liệu “sống còn” đối với an ninh kinh tế và quốc phòng của mọi quốc gia, là biểu tượng của sức mạnh công nghiệp. Điều này khiến các chính phủ không muốn giảm sản lượng dù thị trường dư thừa, tạo ra một nghịch lý “tiến thoái lưỡng nan.”
Thách thức đối với các nhà sản xuất phương Tây: Các công ty thép ở châu Âu như Tata Steel (Hà Lan và Anh) đang chịu áp lực nặng nề. Họ phải đối mặt với chi phí sản xuất cao, công nghệ lạc hậu, áp lực môi trường (chuyển đổi sang sản xuất xanh) và cạnh tranh từ thép giá rẻ của Trung Quốc. Hậu quả là nhiều nhà máy phải cắt giảm công suất, sa thải lao động và phụ thuộc vào trợ cấp của chính phủ.
Chính sách thuế quan của Hoa Kỳ: Chính sách thuế tăng mạnh của Tổng thống Trump, ban đầu là 25% và sau đó là 50% đối với thép và nhôm nhập khẩu, đã gây ra một “hiệu ứng domino.” Nó không chỉ làm giảm xuất khẩu của các nước châu Âu sang Mỹ mà còn khiến lượng thép dư thừa toàn cầu đổ dồn về thị trường khác, đặc biệt là châu Âu, làm trầm trọng thêm tình trạng cạnh tranh.

Ý kiến Chuyên gia Quốc tế và Phân tích Tác động

Hoa Kỳ

Các chuyên gia và quan chức Hoa Kỳ thường ủng hộ chính sách bảo hộ, coi đó là cần thiết để bảo vệ ngành công nghiệp thép nội địa khỏi sự cạnh tranh không công bằng.

Góc nhìn: Từ quan điểm của Hoa Kỳ, chính sách thuế quan cao (được áp dụng theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại) là một biện pháp “an ninh quốc gia.” Mục tiêu là giảm sự phụ thuộc vào các nguồn cung nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc, và đảm bảo khả năng sản xuất thép trong nước để đáp ứng nhu cầu quốc phòng và cơ sở hạ tầng.
Phân tích tác động:
- Tích cực (theo quan điểm của Mỹ): Chính sách này giúp các nhà sản xuất thép nội địa như U.S. Steel, Nucor có lợi thế cạnh tranh, thúc đẩy việc làm và đầu tư trong nước. Nó cũng tạo ra một “bức tường” ngăn chặn thép giá rẻ từ Trung Quốc và các nước khác, giảm tình trạng “dumping” (bán phá giá).
- Tiêu cực: Các nhà phân tích độc lập và các chuyên gia thương mại quốc tế (như bà Elisabeth Braw từ Hội đồng Đại Tây Dương) chỉ ra rằng chính sách này có thể gây ra những hậu quả không mong muốn. Nó làm tăng chi phí cho các ngành công nghiệp sử dụng thép như ô tô, xây dựng, và sản xuất thiết bị. Hơn nữa, việc áp thuế cao lên các đồng minh như châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc có thể gây căng thẳng thương mại và làm suy yếu các mối quan hệ đồng minh chiến lược.

Trung Quốc

Trung Quốc, với vị thế là nhà sản xuất thép lớn nhất thế giới, thường phủ nhận các cáo buộc về bán phá giá và cho rằng sản lượng của họ là kết quả của năng lực sản xuất vượt trội.

Góc nhìn: Các chuyên gia Trung Quốc và chính phủ nước này lập luận rằng sự dư thừa sản lượng là do nhu cầu trong nước sụt giảm sau giai đoạn bùng nổ xây dựng, chứ không phải do cố ý bán phá giá. Họ cũng phản đối các biện pháp thuế quan của Hoa Kỳ và châu Âu, cho rằng đây là các biện pháp bảo hộ đơn phương và vi phạm các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Phân tích tác động:
- Đối với thị trường toàn cầu: Lượng thép dư thừa từ Trung Quốc, kết hợp với các rào cản thuế quan, tạo ra một “hiệu ứng domino” như bà Lucia Sali, Giám đốc truyền thông Hiệp hội Thép châu Âu, đã nhận xét. Thép không thể vào thị trường Mỹ sẽ tìm đường sang các thị trường khác, đẩy giá xuống thấp hơn nữa.
- Đối với Trung Quốc: Mặc dù bị áp thuế, các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn có thể duy trì sản lượng nhờ vào quy mô lớn, chi phí thấp (đặc biệt là các nhà máy không tuân thủ các quy định môi trường nghiêm ngặt) và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ. Tuy nhiên, nếu áp lực thuế quan từ nhiều quốc gia gia tăng, họ sẽ phải đối mặt với khó khăn trong việc xuất khẩu.

Châu Âu

Các chuyên gia và các hiệp hội thép ở châu Âu (như Eurofer) thường kêu gọi các biện pháp bảo hộ mạnh mẽ hơn để đối phó với thép giá rẻ từ Trung Quốc, đồng thời phản đối các chính sách thuế của Hoa Kỳ.

Góc nhìn: Châu Âu đang ở thế “tiến thoái lưỡng nan.” Họ muốn bảo vệ việc làm và năng lực sản xuất trong nước, nhưng đồng thời phải tuân thủ các cam kết về môi trường. Các chuyên gia châu Âu coi các chính sách thuế của Mỹ là một mối đe dọa kép: vừa làm giảm thị trường xuất khẩu, vừa khiến lượng thép dư thừa bị “dồn ứ” vào châu Âu.
Phân tích tác động:
- Thách thức về môi trường: Việc phải cạnh tranh về giá với thép giá rẻ khiến các công ty châu Âu không có đủ nguồn lực để đầu tư vào công nghệ xanh (như lò hồ quang điện sử dụng hydrogen), một quá trình vốn đã rất tốn kém và phức tạp.
- Căng thẳng thương mại: Các chính sách thuế của Mỹ gây ra căng thẳng với các đồng minh truyền thống, làm suy yếu các liên minh kinh tế. Điều này cũng làm phức tạp hóa các nỗ lực hợp tác quốc tế để giải quyết vấn đề dư thừa sản lượng.

Tại Thị Trường Châu Á Ngoài Trung Quốc.

Các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc cũng là những nhà xuất khẩu thép lớn và đang phải chịu ảnh hưởng từ cả Trung Quốc và các chính sách thuế của Mỹ.

Góc nhìn: Các chuyên gia từ Nhật Bản và Hàn Quốc cho rằng họ đang trở thành “nạn nhân” của cuộc chiến thương mại giữa các siêu cường. Họ sản xuất thép chất lượng cao và thường tuân thủ các quy định quốc tế, nhưng vẫn bị cuốn vào cuộc đua về giá do thép giá rẻ của Trung Quốc tràn ngập thị trường. Đồng thời, họ cũng chịu tác động từ thuế quan của Mỹ.
Phân tích tác động:
- Áp lực cạnh tranh: Thép từ các quốc gia này bị mất lợi thế cạnh tranh tại nhiều thị trường, buộc họ phải tìm kiếm các thị trường mới và chấp nhận mức giá thấp hơn, làm giảm lợi nhuận.
- Tìm kiếm giải pháp: Các quốc gia này có thể tăng cường hợp tác trong khu vực hoặc tìm cách đàm phán riêng với Hoa Kỳ để được miễn trừ thuế quan, như trường hợp của Vương quốc Anh.

Ảnh hưởng của Thuế quan Hoa Kỳ đến Tương lai Thị trường Thép

Chính sách thuế quan của Hoa Kỳ có thể định hình lại tương lai của thị trường thép toàn cầu theo những cách sau:

Tăng cường xu hướng bảo hộ: Chính sách của Mỹ có thể khuyến khích các quốc gia khác áp dụng các biện pháp bảo hộ tương tự để bảo vệ ngành công nghiệp của mình. Điều này sẽ làm suy yếu thương mại tự do và toàn cầu hóa, dẫn đến một thị trường thép bị phân mảnh và kém hiệu quả hơn.
Đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc ngành: Để đối phó với các rào cản thương mại, các công ty thép sẽ buộc phải xem xét lại chiến lược của mình. Họ có thể tăng cường đầu tư vào các công nghệ tiên tiến, giảm chi phí, và tập trung vào các sản phẩm thép chuyên biệt, cao cấp, ít bị ảnh hưởng bởi cạnh tranh về giá.
Tạo ra các khối thương mại mới: Các quốc gia có thể hình thành các liên minh thương mại mới để chống lại các chính sách thuế quan đơn phương. Ví dụ, châu Âu có thể tăng cường các biện pháp chống bán phá giá và áp dụng thuế biên giới carbon (CBAM) để bảo vệ các nhà sản xuất của mình, tạo ra một khối thương mại riêng biệt.
Thúc đẩy sản xuất thép xanh: Mặc dù chi phí cao, các chính sách môi trường và yêu cầu của thị trường có thể thúc đẩy các công ty thép đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang công nghệ xanh. Tuy nhiên, điều này chỉ khả thi với sự hỗ trợ lớn từ chính phủ và các khoản trợ cấp đáng kể.

Tóm lại, chính sách thuế quan của Mỹ không chỉ đơn thuần là một biện pháp bảo hộ mà còn là một yếu tố xúc tác, làm trầm trọng thêm các vấn đề hiện có của ngành thép toàn cầu. Nó đang đẩy ngành này vào một giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ, với nhiều thách thức nhưng cũng mở ra cơ hội cho những doanh nghiệp có khả năng thích ứng với công nghệ mới và các mô hình kinh doanh bền vững hơn.

Nguồn: Theo Vietstock và nguồn sưu tầm từ internet.