Hoàn thiện tiêu chuẩn môi trường. Yêu cầu cấp thiết cho phát triển bền vững và hội nhập

Việc hoàn thiện hệ thống quy chuẩn và tiêu chuẩn môi trường là một nhiệm vụ cấp bách đối với Việt Nam, không chỉ để kiểm soát ô nhiễm, cải thiện chất lượng môi trường mà còn để đáp ứng các yêu cầu phát triển xanh và hội nhập kinh tế quốc tế. Đây là công cụ then chốt giúp cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Vai trò quan trọng của tiêu chuẩn môi trường trong tình hình hiện nay.

Tiêu chuẩn, quy chuẩn và định mức kỹ thuật môi trường đóng vai trò không thể thiếu trong quản lý môi trường. Chúng không chỉ là công cụ pháp lý để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng, mà còn là thước đo kỹ thuật giúp đánh giá chất lượng môi trường và kiểm soát ô nhiễm.

Tại hội thảo do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức vào ngày 29/8, các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng, Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng toàn cầu về siết chặt tiêu chuẩn môi trường. Các quốc gia phát triển như các thành viên của Liên minh châu Âu (EU) hay Mỹ đã áp dụng các tiêu chuẩn rất cao, ví dụ như Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal), nhằm thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững. Theo một báo cáo từ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), các rào cản kỹ thuật liên quan đến môi trường đang ngày càng trở nên phổ biến trong thương mại quốc tế, buộc các doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt để tiếp cận thị trường.

Những bước tiến và yêu cầu hoàn thiện tuyên chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường.

Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức kinh tế kỹ thuật giữ vai trò then chốt trong quản lý môi trường. Đây không chỉ là công cụ pháp lý quan trọng để bảo vệ môi trường, bảo đảm lợi ích cộng đồng, mà còn là thước đo kỹ thuật nhằm đánh giá chất lượng môi trường và kiểm soát ô nhiễm.

Tại Việt Nam, hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật thời gian qua đã được chú trọng hoàn thiện, tiệm cận chuẩn mực quốc tế và đáp ứng yêu cầu hội nhập; đồng thời bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước.

Bên cạnh đó, việc xây dựng và ban hành định mức kinh tế kỹ thuật cũng được đẩy mạnh, tạo nền tảng cho việc xác định giá dịch vụ, lập dự toán ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, chất lượng dịch vụ công.

Đây cũng là cơ sở pháp lý quan trọng cho công tác giao nhiệm vụ, đấu thầu ở cả trung ương và địa phương, giúp đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực.

Thời gian qua, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật môi trường, dần tiệm cận với chuẩn mực quốc tế. Giai đoạn 2021-2025, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành 27/31 quy chuẩn Việt Nam và đang tiếp tục hoàn thiện các quy chuẩn còn lại.

Thông tin về việc xây dựng hoàn thiện tiêu chuẩn quy chuẩn môi trường, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết trong giai đoạn 2021–2025, đã ban hành 27/31 quy chuẩn Việt Nam, 4 quy chuẩn còn lại sẽ hoàn thành trong năm 2025. Trong quá trình xây dựng, Bộ vừa tham khảo kinh nghiệm quốc tế, áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, vừa bảo đảm phù hợp với điều kiện Việt Nam và mục tiêu tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, Bộ đang tiếp thu ý kiến từ cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, biến chất thải thành tài nguyên, đồng thời phối hợp Bộ Tài chính xây dựng cơ chế giá cho thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải sinh hoạt.

Bộ cũng rà soát các tiêu chuẩn về chất lượng môi trường, chất thải và sản phẩm, áp dụng cho cơ sở có nguy cơ ô nhiễm cao, bảo đảm sử dụng công nghệ tốt nhất hiện có. Các tiêu chuẩn Việt Nam sẽ được xây dựng hài hòa với khu vực và quốc tế, nhất là trong lĩnh vực tái chế, tái sử dụng chất thải và sản phẩm thân thiện môi trường, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực khoa học công nghệ, bắt kịp xu thế toàn cầu và đáp ứng nhu cầu thị trường.

Thách thức đến hiện tại và một số hạn chế cần khắc phục.

Chia sẻ vấn đề này, các chuyên gia có ý kiến cần phải cân bằng giữa khía cạnh kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường. Theo các chuyên gia VCCI và ngân hàng thế giới chỉ rõ một số hạn chế và thách thức cần phải tháo gỡ:

• Lỗ hổng trong các lĩnh vực mới: Một số lĩnh vực quan trọng như phát thải khí nhà kính, kinh tế tuần hoàn, và tín chỉ carbon vẫn chưa có quy chuẩn đầy đủ. Theo một báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank), việc thiếu khung pháp lý rõ ràng trong các lĩnh vực này có thể cản trở các dự án đầu tư xanh và làm giảm hiệu quả của các chính sách giảm thiểu biến đổi khí hậu.
• Chỉ tiêu quá nghiêm ngặt: Một số chỉ tiêu kỹ thuật được đánh giá là quá cao so với thực tế, gây khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong việc tuân thủ và nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Thiếu đồng bộ và chồng chéo: Các chuyên gia từ Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ ra rằng, cần có sự rà soát và đồng bộ hóa hệ thống tiêu chuẩn quốc gia để tránh chồng chéo giữa Luật Tiêu chuẩn – Quy chuẩn kỹ thuật với Luật Bảo vệ môi trường.

Giải pháp và định hướng trong tương lai

Để giải quyết những thách thức trên, các chuyên gia đề xuất một số giải pháp quan trọng:

• Bổ sung và hoàn thiện quy chuẩn: Cần khẩn trương xây dựng các quy chuẩn còn thiếu cho các lĩnh vực mới, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu, giảm phát thải và kinh tế tuần hoàn.
• Tham vấn rộng rãi: Việc mở rộng tham vấn ý kiến từ doanh nghiệp và các hiệp hội ngành hàng sẽ giúp các quy chuẩn được xây dựng sát thực tế và có tính khả thi cao hơn.
• Cân bằng giữa các khía cạnh: Xây dựng các tiêu chuẩn không quá cao để tránh ảnh hưởng đến chi phí tuân thủ và sức cạnh tranh của doanh nghiệp, nhưng vẫn phải đảm bảo mục tiêu bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
• Hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế: Xây dựng tiêu chuẩn Việt Nam hài hòa với các bộ tiêu chuẩn quốc tế như ISO, IEC, EN sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực và đáp ứng các cam kết thương mại, đặc biệt là các cam kết liên quan đến mục tiêu Net Zero (phát thải ròng bằng 0).
• Ứng dụng công nghệ: Tăng cường ứng dụng chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia và sử dụng AI, Big Data trong phân tích, cảnh báo sớm các rủi ro môi trường.

Còn theo đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả quản lý, cần khẩn trương rà soát, đồng bộ hóa hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, tránh chồng chéo giữa Luật Tiêu chuẩn – Quy chuẩn kỹ thuật với Luật Bảo vệ môi trường và các luật có liên quan. Phát triển đồng bộ hạ tầng chất lượng quốc gia, với năng lực thử nghiệm, giám định, quan trắc môi trường tương thích chuẩn mực quốc tế, có lộ trình rõ ràng để hội nhập.

Việc hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật môi trường là một bước đi chiến lược, không chỉ giúp Việt Nam kiểm soát ô nhiễm hiệu quả mà còn mở ra cơ hội lớn để hàng hóa Việt Nam tiếp cận các thị trường khó tính, đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Theo Vneconomy.com