EU Thông Qua Chỉ Thị Mới: Các Hãng Dệt May Phải Trả Phí Xử Lý Rác Thải

Chỉ thị EPR của EU là một “cú hích” mạnh mẽ, buộc ngành dệt may toàn cầu phải thay đổi để trở nên bền vững hơn. Dù đối mặt với nhiều thách thức, đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vị thế trên chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nghị viện châu Âu vừa thông qua một chỉ thị mang tính đột phá, yêu cầu các nhà sản xuất dệt may phải chịu toàn bộ chi phí thu gom, phân loại và tái chế sản phẩm của họ khi hết vòng đời sử dụng. Chính sách Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất (EPR) này sẽ áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp bán sản phẩm tại EU, bao gồm cả các công ty nước ngoài và các nền tảng thương mại điện tử.

Chỉ thị được đưa ra nhằm giải quyết vấn đề rác thải dệt may khổng lồ, đặc biệt là từ ngành thời trang nhanh (fast fashion) và siêu nhanh (ultra-fast fashion). Theo Ủy ban châu Âu (EC), mỗi năm, EU thải ra khoảng 12,6 triệu tấn rác thải dệt may, trong đó chỉ 22% được thu gom để tái sử dụng hoặc tái chế. Điều đáng báo động là có tới 4-9% sản phẩm dệt may được sản xuất ra đã bị tiêu hủy trước khi được sử dụng, gây ra 5,6 triệu tấn CO2 tương đương mỗi năm.

Chính sách EPR yêu cầu các quốc gia thành viên EU thiết lập mức phí xử lý rác thải dựa trên độ bền của sản phẩm. Điều này nhằm khuyến khích các nhà sản xuất chuyển sang các mô hình kinh doanh tuần hoàn và sản xuất bền vững hơn.

Ý Kiến Chuyên Gia Quốc Tế

Các chuyên gia và tổ chức quốc tế nhìn nhận chỉ thị mới của EU là một bước tiến quan trọng, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức.

• Ông James Beard, người đứng đầu bộ phận tuân thủ của Valpak, một công ty hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ các quy định tái chế, cho rằng chỉ thị này sẽ thúc đẩy các nhà sản xuất dệt may chuyển đổi sang mô hình kinh doanh tuần hoàn và tiêu dùng bền vững. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng EPR sẽ làm tăng chi phí và áp lực hoạt động cho các doanh nghiệp, buộc họ phải tìm cách cân bằng giữa nghĩa vụ tài chính mới và khả năng cạnh tranh trên thị trường.
• Tổ chức phi chính phủ Changing Markets Foundation nhận định EPR là một công cụ hiệu quả để kiểm soát các tác động tiêu cực của ngành thời trang nhanh. Tuy nhiên, họ cảnh báo rằng nếu không có cơ chế giám sát chặt chẽ, các công ty có thể tìm cách lách luật, và chi phí cuối cùng có thể được chuyển sang người tiêu dùng.
• Bà Giusy Bettoni, người sáng lập C.L.A.S.S., một công ty tư vấn chuyên về thời trang bền vững, cho rằng đây là một động lực mạnh mẽ để các thương hiệu thiết kế sản phẩm có tuổi thọ cao hơn, dễ tái chế hơn và sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường hơn. Bà khẳng định các công ty cần phải bắt đầu xem việc quản lý vòng đời sản phẩm là một phần cốt lõi của chiến lược kinh doanh.

Đánh Giá Tác Động Tích Cực Với Môi Trường

Chỉ thị EPR của EU mang lại nhiều lợi ích rõ rệt cho môi trường:

• Giảm thiểu rác thải: Bằng cách buộc các nhà sản xuất chịu trách nhiệm tài chính, chỉ thị sẽ giảm đáng kể lượng rác thải dệt may bị chôn lấp hoặc đốt. Điều này sẽ trực tiếp hạn chế ô nhiễm đất, nước và không khí.
• Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn: Chính sách này khuyến khích các thương hiệu đầu tư vào việc thiết kế sản phẩm bền vững, dễ sửa chữa và tái chế. Điều này sẽ thay đổi mô hình sản xuất từ “sản xuất – tiêu thụ – vứt bỏ” sang một mô hình khép kín hơn, giúp tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.
• Hạn chế thời trang nhanh: Cơ chế điều chỉnh mức phí dựa trên độ bền của sản phẩm sẽ đánh vào các thương hiệu thời trang nhanh và siêu nhanh, vốn dựa vào việc sản xuất số lượng lớn sản phẩm chất lượng thấp. Điều này sẽ giúp giảm thiểu tác động môi trường từ việc sản xuất và tiêu thụ không kiểm soát.
• Giảm phát thải carbon: Việc tái chế và tái sử dụng sản phẩm dệt may sẽ giảm nhu cầu sản xuất nguyên liệu thô, từ đó giảm đáng kể lượng khí thải carbon liên quan đến ngành này.

Đánh Giá Tác Động Đến Các Nước Xuất Khẩu May Mặc Lớn

Chính sách mới của EU sẽ có tác động đáng kể đến các quốc gia xuất khẩu dệt may lớn trên thế giới, bao gồm Trung Quốc, Bangladesh, Ấn Độ và Việt Nam.

• Áp lực tài chính: Các nhà sản xuất tại các quốc gia này sẽ phải đối mặt với chi phí gia tăng do đóng phí EPR. Điều này có thể làm giảm lợi nhuận hoặc buộc họ phải tăng giá sản phẩm, từ đó ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường EU.
• Yêu cầu về chất lượng và thiết kế: Để giảm chi phí EPR, các nhà sản xuất sẽ phải thay đổi quy trình sản xuất, tập trung vào các sản phẩm bền hơn, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường và có khả năng tái chế cao. Điều này đòi hỏi các nhà máy phải đầu tư vào công nghệ mới và đào tạo nhân lực.
• Cơ hội cạnh tranh: Đối với các công ty đã và đang đầu tư vào sản xuất bền vững, chỉ thị này có thể là một lợi thế cạnh tranh. Các nhà nhập khẩu châu Âu sẽ có xu hướng hợp tác với những đối tác tuân thủ tốt các tiêu chuẩn về môi trường và phát triển bền vững.

Tác Động Cụ Thể Đến Việt Nam

Là một trong những cường quốc xuất khẩu dệt may hàng đầu thế giới, Việt Nam chắc chắn sẽ chịu tác động từ chính sách mới của EU.

• Thách thức lớn về chi phí và công nghệ: Các doanh nghiệp dệt may Việt Nam, vốn chủ yếu làm gia công, sẽ phải đối mặt với áp lực từ các thương hiệu lớn của châu Âu. Họ sẽ cần đáp ứng các yêu cầu khắt khe hơn về vật liệu, quy trình sản xuất và vòng đời sản phẩm. Việc này đòi hỏi phải đầu tư đáng kể vào công nghệ và nâng cấp quy trình.
• Cơ hội chuyển đổi và nâng cao giá trị: Đây cũng là cơ hội để ngành dệt may Việt Nam chuyển mình từ mô hình gia công truyền thống sang một ngành công nghiệp có giá trị cao hơn, tập trung vào sản xuất bền vững. Các doanh nghiệp nào đi tiên phong trong việc áp dụng công nghệ và quy trình xanh sẽ chiếm được lợi thế lớn trên thị trường.
• Thúc đẩy phát triển ngành tái chế: Chỉ thị của EU có thể thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp tái chế dệt may tại Việt Nam. Việc thu gom và tái chế rác thải dệt may trong nước sẽ trở thành một lĩnh vực kinh doanh tiềm năng, tạo thêm việc làm và giảm áp lực lên môi trường trong nước.