Việt Nam: Nguy cơ thiếu hụt nhân lực “xanh” và những thách thức phía trước

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn từ xu hướng tăng trưởng xanh và phát triển bền vững toàn cầu. Tuy nhiên, việc thiếu hụt nhân lực xanh (lao động có kỹ năng chuyên môn về môi trường, xã hội, quản trị – ESG) đang trở thành một thách thức lớn, đe dọa làm chậm quá trình chuyển đổi này.

Theo báo cáo “Xu hướng việc làm xanh và giải pháp nhân lực cho tương lai bền vững” của ManpowerGroup, 91% nhà tuyển dụng trên thế giới đang thiếu nhân sự có kỹ năng để đạt được các mục tiêu bền vững. 63% lãnh đạo doanh nghiệp toàn cầu nhìn nhận khoảng cách kỹ năng là thách thức lớn nhất trong quá trình chuyển đổi kinh doanh giai đoạn 2025-2030. Điều này không chỉ là vấn đề của riêng Việt Nam mà còn là một xu hướng đáng lo ngại trên toàn cầu.

Tầm quan trọng của nhân lực xanh.

• Động lực tăng trưởng doanh thu: Các doanh nghiệp thực hành ESG có lợi nhuận cao hơn. Một khảo sát toàn cầu cho thấy 73% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm bền vững.
• Thu hút và giữ chân nhân tài: Danh tiếng của doanh nghiệp về trách nhiệm xã hội trở thành yếu tố quyết định. 85% người lao động Việt Nam coi trọng yếu tố này khi lựa chọn công việc, cao hơn mức trung bình khu vực (77%).
• Thúc đẩy chuyển đổi: Nhân sự xanh là những người trực tiếp thực thi các chiến lược bền vững, giúp doanh nghiệp hiện thực hóa các cam kết môi trường, xã hội. Nếu không có họ, doanh nghiệp khó có thể đạt được các mục tiêu phát triển bền vững đã đề ra.

Nỗi lo thiếu hụt nhân lực xanh.

Thiếu hụt kỹ năng xanh là vấn đề nổi cộm không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Báo cáo của LinkedIn cho biết 63% lãnh đạo doanh nghiệp cho rằng khoảng cách kỹ năng giữa cung và cầu là thách thức lớn nhất trong quá trình chuyển đổi kinh doanh giai đoạn 2025– 2030. Khảo sát này cũng ước tính 59% lao động toàn cầu từ nay đến 2030 sẽ cần được đào tạo thêm để làm tốt vai trò hiện có.

Nhiều chuyên gia quốc tế đã chỉ ra rằng việc thiếu hụt nhân lực xanh là một rào cản lớn đối với các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam.

• Ông Peter B. Hirst, Giám đốc điều hành của MIT Sloan Executive Education, nhấn mạnh: “Để thúc đẩy chuyển đổi xanh, cần có sự thay đổi về tư duy và kỹ năng. Điều này không thể chỉ dựa vào công nghệ. Doanh nghiệp cần những nhân viên có khả năng áp dụng kiến thức bền vững vào mọi khía cạnh của hoạt động kinh doanh.”
• Bà Saadia Zahidi, Giám đốc điều hành tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), nhận định: “Các kỹ năng bền vững đang được yêu cầu trong mọi ngành nghề, từ tài chính, công nghệ đến sản xuất. Việc thiếu hụt nhân tài có kỹ năng này sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh của các quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.”
• Báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cũng chỉ ra rằng, việc thiếu hụt kỹ năng xanh có thể làm giảm hiệu quả các chính sách về khí hậu và môi trường. ILO kêu gọi các chính phủ và doanh nghiệp tăng cường đầu tư vào đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho người lao động để đáp ứng nhu cầu của thị trường việc làm mới.
• Còn theo báo cáo của ManpowerGroup, một thực tế đáng chú ý là “hạn chế các cơ hội việc làm xanh và việc làm vì cộng đồng” đang trở thành thách thức hàng đầu cản trở người lao động tại Việt Nam chuyển đổi sang một công việc có ý nghĩa hơn. Cụ thể, 34% người lao động đã cho biết rằng đây là rào cản chính đối với họ.

Khuyên nghị nhằm gia tăng nguồn cung nhân lực xanh.

Theo Manpower Việt Nam, việc gia tăng nguồn cung cho nhân lực xanh cần phải có sự đồng lòng của cả phía Chính phủ, Nhà trường và Doanh nghiệp.

Thứ nhất, với Chính phủ và các cấp quản lý, cần tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức của học sinh, sinh viên, người lao động về cách hiểu đúng thế nào là việc làm xanh (việc làm xanh không chỉ giới hạn bó hẹp trong các công việc truyền thống gắn với môi trường như trước kia) và vai trò của nhân lực xanh trong phát triển bền vững. Từ đó tạo ra động lực cho học tập và làm việc trong lĩnh vực này, góp phần thúc đẩy phát triển nền kinh tế theo hướng bền vững hơn.

Để phát triển nguồn nhân lực xanh, cũng cần tăng cường đầu tư vào giáo dục và đào tạo việc làm xanh, kỹ năng xanh; hỗ trợ tài chính cho các chương trình đào tạo nghề xanh, các trường đại học, cơ sở giáo dục và doanh nghiệp có sáng kiến đào tạo hoặc tuyển dụng nhân lực xanh. Cùng với đó, thúc đẩy hợp tác công – tư, tạo điều kiện để doanh nghiệp tham gia vào quá trình xây dựng chương trình đào tạo, thực tập và tuyển dụng nhân lực xanh.

Nên có các chính sách hỗ trợ và khuyến khích phát triển nguồn nhân lực xanh, bao gồm ưu đãi dành riêng cho các lĩnh vực kinh tế xanh, tạo điều kiện thuận lợi cho các vị trí việc làm xanh, và triển khai các chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò và tiềm năng của nhân lực xanh trong quá trình chuyển đổi bền vững.

Thứ hai, đối với nhà trường, cần cập nhật chương trình đào tạo, đưa thêm các nội dung liên quan đến phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội…, vào giảng dạy ở tất cả các ngành đào tạo. Trong bối cảnh hiện nay, khi mọi lĩnh vực công nghiệp đều đang ít nhiều hướng tới chuyển đổi xanh, nên việc trang bị kiến thức này cho sinh viên là vô cùng cần thiết.

Ngoài ra, nên thiết kế các ngành học mới hoặc chuyên ngành phụ liên quan đến “việc làm xanh” phù hợp với xu hướng thị trường lao động. Áp dụng mô hình học tập thực tiễn, học qua dự án, tổ chức thực tập, tham quan để người học thực sự hiểu về chuyển đổi xanh tại doanh nghiệp thay vì chỉ dừng ở sách vở. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, các cuộc thi, sáng kiến, giúp học sinh, sinh viên rèn luyện tư duy phát triển bền vững, đồng thời thực hành ứng dụng các kiến thức, kỹ năng chuyên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn.

Thứ ba, đối với doanh nghiệp phải chủ động xây dựng nguồn nhân lực xanh nội bộ. Doanh nghiệp cần đánh giá các vị trí công việc có thể chuyển đổi sang “xanh”, xác định rõ những kỹ năng xanh cần thiết trong ngắn và dài hạn. Doanh nghiệp cũng cần triển khai các chương trình đào tạo nội bộ hoặc hợp tác với đơn vị chuyên môn, với một lộ trình rõ ràng, để nâng cao năng lực xanh cho đội ngũ hiện tại. 

Tuy nhiên, cần chú trọng đến việc đồng hành cùng người lao động, bao gồm giúp họ nhận thức rõ ý nghĩa và vai trò của họ trong quá trình chuyển đổi xanh, lắng nghe ý kiến đóng góp để cải thiện và đem lại sự hài lòng cho nhân viên thay vì áp dụng các biện pháp triển khai cứng nhắc.

ManpowerGroup cũng khuyến nghị nên kết nối với các cơ sở đào tạo để xây dựng chương trình học sát với thực tiễn, tổ chức thực tập, chia sẻ chuyên gia, hoặc tài trợ học bổng cho ngành học liên quan đến phát triển xanh. Đồng thời cân nhắc việc liên kết với các doanh nghiệp cùng ngành hoặc liên ngành, tạo mạng lưới chia sẻ kinh nghiệm, công nghệ và nguồn lực để phát triển nhân lực xanh nhanh và hiệu quả hơn.

Đặc biệt, doanh nghiệp cần truyền thông rõ ràng về mục tiêu phát triển bền vững hay những nỗ lực trong hành trình chuyển đổi xanh của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, tìm kiếm các đơn vị cung ứng lao động để giúp doanh nghiệp nhanh chóng tiếp cận nguồn nhân lực chất lượng cao- bao gồm cả chuyên gia nước ngoài cho những vị trí đòi hỏi kỹ năng đặc thù mà thị trường trong nước chưa sẵn có- để tiết kiệm thời gian và đảm bảo tiến độ chuyển đổi.

Theo Vneconomy