Từ dư thừa tới khan hiếm: Chuyển đổi lịch sử trong thị trường nhôm

Trong vài thập niên qua, nhôm toàn cầu đã bị chi phối bởi tình trạng sản xuất dư thừa, giá thấp và tồn kho lớn. Khi Trung Quốc phát triển mạnh công suất nhôm sơ cấp và xuất khẩu bán thành phẩm. Thế nhưng, thị trường đang đứng trước một bước ngoặt: thiếu hụt cấu trúc (structural deficit) đang hình thành, mà Citigroup cho là lớn nhất trong “khoảng 20 năm trở lại đây”.

“Chúng ta đang chứng kiến sự chuyển từ trạng thái dư thừa gần như vĩnh viễn sang một kỷ nguyên mà nguồn cung không còn có thể mở rộng dễ dàng”, chuyên gia phân tích hàng hóa của Citi, Wenyu Yao nhận xét.

1. Nguyên nhân đẩy thị trường vào khan hiếm

Giới hạn công suất của Trung Quốc:
Theo Reuters và Metal, Năm 2024, Trung Quốc sản xuất nhôm sơ cấp khoảng 43 triệu tấn, chiếm khoảng 60% tổng sản lượng thế giới. Chính phủ Trung Quốc đã đặt trần công suất là 45 triệu tấn/năm, và sản lượng quốc gia này đã rất sát ngưỡng này, ghi nhận khoảng 44‐45 triệu tấn đầu năm 2025.
Việc Trung Quốc không muốn nới trần sản xuất là dấu hiệu cho thấy thời kỳ mở rộng công suất dễ dàng đã kết thúc.
Giảm xuất khẩu bán thành phẩm & tăng nhập khẩu nguyên liệu:
Xuất khẩu semi-products của Trung Quốc đã giảm khoảng 9% trong 7 tháng đầu năm so với cùng kỳ trước đó, do nhu cầu trong nước truyền hướng mạnh hơn. Trong khi đó, Trung Quốc tăng nhập khẩu nhôm sơ cấp từ Nga và các nguồn ngoài khác.
Suy giảm hàng tồn kho, đặc biệt tại LME:
Tồn kho nhôm tại kho có chứng nhận LME (available stocks) hiện đã giảm xuống khoảng 700.000 tấn; con số này thấp hơn nhiều so với hơn 1 triệu tấn vào năm trước và khoảng 3 triệu tấn cách đây vài năm. Việc bổ sung tồn kho gần đây chủ yếu là “off-warrant” (ngoài sổ), tức là hàng được di chuyển trong hệ thống nhưng không nhất thiết làm tăng thanh khoản thực sự.
Thách thức nguồn cung ngoài Trung Quốc:
Các nhà máy nhôm ngoài Trung Quốc đang gặp khó khăn với chi phí năng lượng, điều kiện hợp đồng điện, chi phí môi trường. Ví dụ: Tập đoàn South32 cảnh báo nếu không có hợp đồng điện phù hợp, có thể phải đóng một số nhà máy tại Mozambique.
Indonesia được xem là nơi có nhiều tiềm năng mở rộng, với kế hoạch giấy tờ lên đến ~7 triệu tấn công suất mới đến năm 2030. Nhưng Citi ước tính rằng con số khả thi thực tế có thể chỉ khoảng 2,3 triệu tấn, do hạn chế về năng lượng và hiệu quả sản xuất.
Nhu cầu tăng nhanh từ các ngành chuyển đổi năng lượng:
Nhu cầu nhôm đang được thúc đẩy bởi sự mở rộng của xe điện, năng lượng tái tạo (pin mặt trời, năng lượng gió), và các ứng dụng hạ tầng hiện đại. Các chuyên gia cho rằng các ngành này sẽ tiếp tục là động lực chính trong thập niên tới.

2. Dự báo giá & kịch bản thị trường

Theo Citi, để kích thích đầu tư mở rộng sản xuất nhôm sơ cấp và để khép lại khoảng cách cung‐cầu, giá nhôm toàn cầu cần vượt mức ~US$3.000/tấn. Nếu không, thị trường có thể hướng tới kịch bản “demand destruction”, nơi giá cao đến mức một phần nhu cầu bị đẩy lui.
Một số phân tích cho rằng nếu các dự án mở rộng công suất tại Indonesia, Guinea, hoặc nguồn điện tái tạo mới được triển khai hiệu quả thì có thể giảm áp lực. Nhưng nếu không, giá có thể chạm tới US$4.000/tấn trong dài hạn.

3. Đánh giá từ chuyên gia

Chuyên gia trong ngành kim loại & năng lượng cho rằng việc giá năng lượng — đặc biệt điện — là một trong những yếu tố quyết định khả năng mở rộng sản xuất nhôm khai thác mới. Nếu chi phí điện vẫn cao hoặc điện không ổn định, nhà máy sản xuất sẽ mất nhiều thời gian để đạt hiệu quả tài chính.
Nhà kinh tế chính sách thương mại nhấn mạnh các rào cản nhập khẩu (thuế, hạn chế xuất khẩu, cấm khẩu) và chính sách trừng phạt (ví dụ với nhôm Nga) đang làm gián đoạn các dòng hàng truyền thống, đẩy nhôm sang Trung Quốc, làm giảm thanh khoản của các kho LME.
Chuyên gia môi trường và năng lượng tái tạo chỉ ra rằng việc Trung Quốc chuyển hướng sang sản xuất nhôm sạch hơn, sử dụng điện từ thủy điện hoặc nguồn năng lượng tái tạo, có thể làm tăng chi phí sản xuất, nhưng đồng thời phù hợp với xu hướng carbon thấp (low-carbon aluminium), vốn có thể được định giá cao hơn trong thị trường quốc tế.

4. Các rủi ro cần lưu ý

Thị trường nhôm đang thực sự bước vào một giai đoạn mà dư thừa lâu năm không còn là quy luật. Thiếu hụt nguồn cung, đặc biệt là cung sơ cấp chất lượng cao và có thể giao thương được. Điều này đang trở thành kịch bản nhiều khả năng hơn. Nếu mọi yếu tố thuận lợi kết hợp (năng lượng rẻ hơn, chính sách ổn định, đầu tư mới được cấp phép và triển khai đúng hạn), giá nhôm có thể duy trì trên US$3.000/tấn và có thể hướng tới US$4.000/tấn nếu tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng hơn.

Tuy nhiên, có một số rủi ro:

Rủi ro suy thoái kinh tế toàn cầu: nếu tăng lãi suất hoặc suy thoái diễn ra, nhu cầu từ ngành xây dựng, ô tô và sản xuất có thể giảm mạnh, làm giảm áp lực lên giá.
Rủi ro chính sách và môi trường: các quy định môi trường, thuế carbon, tính ổn định năng lượng sẽ ảnh hưởng tới chi phí sản xuất nhôm. Những quốc gia có điện phụ thuộc vào thủy điện có thể gặp khó khăn vào mùa khô.
Rủi ro chuỗi cung ứng nguyên liệu phụ (bauxite, alumina, logistics): nếu nguồn alumina hoặc bauxite nhập khẩu gặp gián đoạn, giá nguyên liệu trung gian có thể tăng, làm tăng chi phí đầu vào cho nhôm.
Ảnh hưởng từ thị trường tái chế: nhôm phế liệu (scrap aluminum) có thể giúp bù đắp phần nào thiếu hụt cung sơ cấp, nếu hệ thống tái chế được nâng cao, nhưng cần có giá đủ cao và chính sách khuyến khích để thúc đẩy.

Theo: vietnambusinessinsider, metal, reuters và sưu tầm từ internet.