Trung Quốc tiếp tục chi phối thị trường kim loại toàn cầu, tái chế đối mặt nhiều biến động

Trong hơn một thập kỷ qua, Trung Quốc đã trở thành nhân tố trung tâm của thị trường kim loại toàn cầu, với vai trò vừa là nhà sản xuất khổng lồ vừa là nước áp dụng các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt nhập khẩu phế liệu tái chế. Điều này tạo ra những làn sóng xáo trộn thương mại ảnh hưởng sâu rộng đến các doanh nghiệp tái chế trên khắp thế giới.

Từ năm 2019, nhiều chuyên gia đã dự báo rằng Trung Quốc có thể rút lui khỏi thị trường nhập khẩu phế liệu, nhưng không thể bị loại khỏi “bàn cờ” toàn cầu. Thực tế hiện nay cho thấy nhận định đó vẫn còn nguyên giá trị.

Thị trường thép: cuộc chiến thuế quan lan rộng

Trung Quốc hiện chiếm 50–60% sản lượng thép, nhôm và đồng toàn cầu, trong khi chỉ sở hữu khoảng 17% dân số thế giới. Sự mất cân đối này khiến các quốc gia lớn buộc phải áp dụng các rào cản thương mại để bảo vệ ngành công nghiệp nội địa.

Ông Atilla Widnell, Giám đốc điều hành Navigate Commodities (Singapore), nhận định: “Các biện pháp phòng vệ thương mại đang đạt đến điểm bùng phát. Mỹ áp thuế thép 50%, EU, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Brazil và cả Việt Nam đều đang theo đuổi chính sách tương tự. Điều này khiến giá thép tại Trung Quốc và các nước lân cận giảm mạnh, trong khi doanh nghiệp Trung Quốc tìm cách xuất khẩu thật nhanh trước khi các ‘cửa ngõ’ bị đóng lại.”

Tại ASEAN, nhiều nhà máy thép sử dụng lò điện hồ quang (EAF) – vốn dựa nhiều vào thép tái chế – đang bị mất thị phần do sự trỗi dậy của các dự án luyện thép lò cao do Trung Quốc rót vốn.

Kim loại màu: thương mại “tam giác” và rủi ro bảo hộ

Trong lĩnh vực phi sắt, các chuỗi cung ứng ngày càng phức tạp. Nhiều lô hàng nhôm, đồng phế liệu từ Mỹ và châu Âu phải qua trung gian ở Đông Nam Á, Nhật Bản hoặc Hàn Quốc trước khi đến Trung Quốc. Điều này vừa giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định, vừa đối phó với các rào cản thuế quan.

Một số thương nhân quốc tế cho biết Bắc Kinh đang tiến hành kiểm soát chặt chẽ hơn các lô hàng nhập khẩu kim loại tái chế, với lý do tránh gian lận thuế và ngăn hàng kém chất lượng. Tuy nhiên, theo TS. Michael Ferrari, chuyên gia thương mại toàn cầu tại Mỹ, “động cơ sâu xa là chính sách bảo hộ nhằm bảo vệ nhà sản xuất kim loại nguyên sinh trong nước, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ–Trung chưa hạ nhiệt.”

Ông Kenji Sato, chuyên gia thị trường nguyên liệu tại Nhật Bản, bổ sung: “Nếu Trung Quốc siết chặt hơn việc nhập khẩu kim loại tái chế từ Mỹ, dòng chảy thương mại sẽ dịch chuyển mạnh sang Đông Nam Á. Điều này có thể mở ra cơ hội cho các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan hay Malaysia trong vai trò trung chuyển và chế biến, nhưng đồng thời cũng tạo sức ép môi trường và quản lý chất lượng.”

Góc nhìn dành cho Việt Nam

Với vai trò là một trong những nước ASEAN có ngành thép và nhôm phát triển nhanh, Việt Nam chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến động toàn cầu. Các doanh nghiệp sản xuất thép trong nước vừa được hưởng lợi từ biện pháp phòng vệ thương mại (chống bán phá giá, áp thuế nhập khẩu), nhưng cũng phải đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt từ hàng Trung Quốc giá rẻ.

Trong lĩnh vực tái chế, Việt Nam vốn nhập khẩu lượng lớn phế liệu kim loại (đặc biệt là sắt, nhôm, đồng) để phục vụ sản xuất. Việc Trung Quốc siết chặt kiểm soát buộc các dòng phế liệu dịch chuyển qua Việt Nam, tạo cơ hội tăng nguồn cung, nhưng đồng thời tiềm ẩn nguy cơ nhập khẩu phế liệu kém chất lượng, gây áp lực môi trường và quản lý rủi ro.

Ông Nguyễn Văn Sưa, chuyên gia ngành thép Việt Nam, nhận định: “Nếu Việt Nam biết tận dụng xu hướng thương mại ‘tam giác’, chúng ta có thể trở thành điểm trung chuyển quan trọng trong chuỗi cung ứng tái chế toàn cầu. Nhưng song song, cần cơ chế kiểm soát chặt chẽ để tránh biến Việt Nam thành ‘bãi rác’ công nghiệp.”

Ngoài ra, các chuyên gia quốc tế cũng nhấn mạnh rằng xu hướng chuyển sang sử dụng kim loại tái chế trong sản xuất xe điện, năng lượng tái tạo và điện tử sẽ mở ra cơ hội lâu dài cho Việt Nam. Nếu đầu tư đúng hướng vào công nghệ tái chế xanh, Việt Nam có thể không chỉ tận dụng được nguồn cung dồi dào từ thương mại quốc tế, mà còn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Triển vọng toàn cầu

Trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động, nhu cầu nhôm và đồng tái chế vẫn được dự báo tăng trưởng nhờ các ngành điện tử, xe điện và năng lượng tái tạo. Song, theo David Chiao, Uni-All Group (Mỹ), câu hỏi lớn nhất hiện nay vẫn là: “Liệu việc bị loại khỏi thị trường Trung Quốc có thay đổi hoàn toàn ‘phương trình lợi nhuận’ của các doanh nghiệp tái chế quốc tế?”

Rõ ràng, với quy mô sản xuất vượt trội, Trung Quốc không chỉ là “công xưởng” của thế giới mà còn là trung tâm quyết định nhịp điệu thị trường kim loại tái chế toàn cầu. Các nhà tái chế và thương nhân quốc tế buộc phải điều chỉnh chiến lược, tìm kiếm thị trường mới và cân bằng rủi ro, trong khi theo dõi chặt chẽ từng bước đi của Bắc Kinh.

Theo recyclingtoday và sưu tập từ internet.